Đơn bì - Đan bì và công dụng trong trị bệnh
Đơn bì hay còn gọi đan bì là một loại dược liệu quý. Được bào chế từ rễ cây mẫu đơn, đơn bì có vị đắng, cay. Có tác dụng hạ sốt, thanh huyết nhiệt, mất máu, bổ thận, sinh tinh...
1. Mô tả dược liệu đơn bì - đan bì
✤ Đan bì có nhiều tên gọi khác nhau như: đơn bì, mẫu đan bì, huyết quỷ, lộc cửu, bạch lượng kim...
✤ Đan bì là bộ phận vỏ rễ khô của cây mẫu đơn, có hình ống hoặc hình nửa ống. Một cạnh thường có vết nứt dọc, hai mép cuộn cong vào trong, dài ngắn tùy loại. Mặt ngoài vỏ màu nâu tro hay nâu tía, có vân dọc. Mặt trong màu nâu hay vàng nhạt, có nhiều chấm ánh bạc (tinh thể). Chất cứng và giòn, dễ bẻ gãy, bề mặt gãy tương đối phẳng, có bột. Lớp ngoài bột có màu nâu tro hay phấn hồng, lớp trong màu phấn trắng. Dược liệu có mùi thơm đặc trưng, vị đắng, cay và chát, khi nếm có thể gây tê một ít ở đầu lưỡi
✤ Cây mẫu đơn cũng được xem là loại thuốc quý. Mẫu đơn là cây thân gỗ, sống lâu đời. Khi trưởng thành có thể cao đến 1 - 2m, rễ sẽ phát triển thành củ
✤ Lá mọc cách, thường chia thành 3 lá chét, mỗi chét lại chia thành 3 thùy. Mặt trên lá màu lục hoặc màu xanh nhạt, tùy theo độ tuổi cây. Mặt dưới lá được bao phủ nhiều lông mịn, màu trắng nhạt
✤ Hoa mọc đơn độc ở đầu cành, thường rất to, tràng 5 - 6 hoặc nhiều hơn, có màu trắng hay đỏ tím tùy theo kỹ thuật trồng trọt và giống chọn lựa
Công dụng của Đan bì - Đơn bì trong trị bệnh
2. Khu vực phân bố
➢ Cây có nguồn gốc từ Trung Quốc, hiện nay đã di thực vào Việt Nam ở một số nơi có khí hậu mát mẻ như Sapa, Lào Cai. Ngoài sử dụng làm thuốc, mẫu đơn còn được sử dụng làm cảnh
➢ Là loài cây ưa sáng, phát triển tốt trên sườn dốc, lớp đất dày, thoát nước tốt, hoặc đất pha cát nhiều màu. Để thu hoặc đan bì chất lượng tốt nhất thì trồng trọt trên đất vừa khai hoang, rất kị đất liên canh vì dễ sinh ra nhiều sâu bệnh gây hại
3. Thu hoạch và chế biến
☁ Mẫu đơn khi trồng đến 3 năm tuổi thì đã có thể thu hoạch được. Nên thu hoạch vào mùa thu tháng 7 - 11 sẽ cho chất lượng và năng suất cao hơn mùa hè 10 - 15%. Trung bình 1 cây mẫu đơn sẽ cho 1000 - 1500kg rễ tươi
☁ Tiến hành thu hoạch nên sử dụng cào có 2 răng, răng cào nên dài tầm 30-50cm, to và khoảng cách 2 răng cách nhau từ 10 - 20cm. Khi đào nên nhìn xung quanh lớp đất nứt quanh gốc cây, xới đất nhẹ nhàng và từ từ cho đến khi lấy được phần rễ lên. Tránh làm cho rễ cây bị gãy
☁ Sau thu hoạch, cắt hết rễ tơ và rửa sạch đất cát. Dùng mảnh tre hoặc mảnh thủy tinh cạo sạch lớp vỏ ngoài, dùng dao rạch một đường thẳng theo chiều dọc của rễ, rút phần lõi bỏ chỉ sử dụng phần vỏ. Nếu gặp trời mưa thì không chế biến vì sẽ ảnh hưởng đến chất lượng
☁ Cắt thành từng khúc vừa tầm 13 - 17cm rồi mang đi sấy hoặc phơi khô. Nếu phơi khô, trong thời gian phơi nắng, buổi tối phải mang đan bì vào, tránh phơi sương. Khi phơi cũng không được xếp thành đống, vì làm vậy rễ sẽ có vị chua, chuyển màu đen, có chất dầu, từ đó làm giảm đi chất lượng của dược liệu
Đan bì - Thảo dược Thanh Bình
4. Công dụng trị bệnh của đan bì - đơn bì
Đan bì có tính hơi hàn, vị đắng, cay. Trong đan bì có chất phenol kháng viêm, kháng khuẩn hiệu quả. Ngoài ra còn có tác dụng chữa đau bụng kinh, sốt cao co giật, phát cuồng, chảy máu cam...
Trị huyết áp cao, xơ cứng động mạch
➛ Chuẩn bị: 10g đan bì, 20g (thạch quyết minh, kê huyết đằng, kim ngân), 12g (cúc hoa và bội lan). Sắc uống chia thành nhiều lần uống trong ngày. Dùng khi thuốc còn ấm
Trị đinh nhọt
➛ Chuẩn bị: 20g đan bì, 40g ý dĩ nhãn, 8g qua lâu nhân và 12 hạt đào nhân. Các dược liệu trên sắc thuốc uống trong ngày
Trị kinh nguyệt đến sớm, kinh nguyệt đen hôi, ứ huyết, máu vón cục ra nhiều
➛ Chuẩn bị: 12g (đan bì, địa cốt bì, bạch thược, thanh hao, phục linh), 16g thục địa, 8g hoàng bá. Dược liệu sắc thành thuốc, dùng nóng uống trong ngày
Trị tắc kinh nguyệt, ứ huyết
➛ Chuẩn bị: 12g (đan bì, mộc thông, miết giáp, xích thược, đào nhân, thổ qua căn) và 2g nhục quế. Dược liệu sắc thành thuốc, dùng nóng uống trong ngày
Trị phụ nữ nóng trong xương, người gầy yếu, kinh mạch không thông
➛ Chuẩn bị: 60g đan bì, 40g (mộc thông đã sao vàng, bạch thược, nhục quế), 60g rễ khổ qua, 40g đào nhân (bỏ vỏ, đầu nhọn, sao vàng). Tất cả dược liệu tán nhỏ, mỗi lần sử dụng 5g sắc cùng 300ml nước, đun đến khi cạn còn 200ml thì chắt nước bỏ bã và chia làm 2 lần uống trong ngày
Trị huyết nhiệt ở phụ nữ sau sinh
➛ Chuẩn bị: 8g (đan bì, xuyên khung, chi tử), 12g (bạch thược và đương quy), 16g thục địa. Dược liệu sắc thành thuốc, dùng nóng uống trong ngày
Trị đau phát sốt, ra mồ hôi trộm, bụng dưới sưng đau, sợ lạnh
➛ Chuẩn bị: 40g đan bì, 160g đại hoàng, 50 hạt đào nhân, 30g mang tiêu, Sắc tất cả cùng 600ml nước, đến khi cạn còn 150ml thì bỏ bã, cho mang tiêu vào, đun sôi lần nữa rồi dùng trong ngày
Trị bìu sa sệ, sưng to, tinh hoàn bên to bên nhỏ
➛ Chuẩn bị: Đan bì và phòng phong lượng nhỏ bằng nhau, tán thành bột trộn đều. Mỗi lần dùng 8g cùng rượu ấm
Trị hạ bộ lở loét
➛ Chuẩn bị: 4g đan bì tán thành bột mịn. Sắc lấy nước uống mỗi ngày 3 lần
Trị viêm mũi dị ứng
➛ Chuẩn bị: 100g đan bì sắc cùng 300ml nước. Đun đến khi cạn còn 100ml nước thì ngưng. Mỗi tối uống 50ml. Uống liên tục 10 ngày
Trị ngộ độc thịt thú
➛ Chuẩn bị: 4g đan bì tán thành bột mịn. Sắc lấy nước uống mỗi ngày 3 lần vào sáng, chiều và tối
Trị viêm ruột thừa cấp
➛ Chuẩn bị: Đan bì, đông quỳ tử, đào nhân, đại hoàng, mang tiêu lượng bằng nhau. Dược liệu sắc thành thuốc, dùng nóng uống trong ngày
Đan bì - Đơn bì trị tắc kinh, ứ kinh, kinh nguyệt ra đen hôi
5. Lưu ý khi sử dụng
♠ Đan bì được sử dụng trong nhiều bài thuốc khác nhau, đan bì không có độc nhưng để phát huy hết tác dụng trị bệnh cũng nó cũng như khi sử dụng quá liều hoặc dùng sai đối tượng sẽ gây một số tác dụng không mong muốn. Vậy nên trao đổi với thầy thuốc trước khi sử dụng
♠ Phụ nữ có thai và cho con bú không được dùng
♠ Phụ nữ có kinh nguyệt quá nhiều nên cẩn thận khi dùng
♠ Đan bì kị kết hợp với thỏ ty tử, tỏi, đại hoàng, bối mẫu
♠ Người thường xuyên đổ mồ hôi hoặc bị âm hư thì không nên sử dụng
6. Địa điểm bán đan bì - đơn bì uy tín chất lượng nhất
Bài viết trên đây là những thông tin cơ bản giúp bạn đọc biết được đan bì - đơn bì chữa bệnh gì? Hy vọng với bài viết này sẽ giúp bạn dễ dàng áp dụng